Marzanna barwierska ( Rubia tinctorum )

Marzanna barwierska, nazywana również marzanną farbierską, barwnicą lub czerwonymi korzeniami, jest gatunkiem rośliny z rodziny marzannowatych. Pochodzi z wybrzeży Morza Śródziemnego , europejskiej części Rosji, Krymu, i z Azji Mniejszej.

Marzanna jest rośliną o wątłej łodydze do 1 metra wysokości, gdy nie ma oparcia pokłada się. Podparte łodygi osiągają wysokość do 2 metrów wysokości.
Posiada kłącza mięsiste do 1 centymetra grube i 1 metra długie rosnące poziomo, barwy czerwonej z licznymi węzłami i międzywęźlami.

Liście ma duże szorstkie, lancetowate z odgiętymi do tyłu ostrymi haczykowatymi włoskami na brzegu blaszki i wzdłuż nerwu głównego, zebrane w okółki, u dołu łodygi po 4 , wyżej po 6 liści, z tego zawsze wyraźnie dwa większe.
Małe żółtozielone kwiaty zebrane są w pseudobaldachy na szczytach pędów. Kwiaty rozwijają się od początku lata do wczesnej jesieni.
Owoce są jagodokształtne, wielkości grochu, czarne. Rośnie nad brzegami rzek, kanałów nawadniających i wśród zarośli.

Właściwości lecznicze marzanny barwierskiej znane już były w starożytnej Grecji. W medycynie ludowej w wielu krajach stosowano ją przeciw krzywicy, w zapaleniu nerek, oraz jako środek moczopędny.

Do celów leczniczych i barwierskich była uprawiana na wielką skalę w wielu krajach europejskich, zwłaszcza we Francji, i w Niemczech.
W Polsce jest uprawiana na plantacjach zielarskich. Marzanna była używana do barwienia tkanin na kolor czerwony, brązowy i fioletowy.
Gdy w XIX nastąpił rozwój chemii naturalne barwniki zostały zastąpione syntetycznymi. Marzanna wówczas straciła swoje znaczenie i została trochę zapomniana.
W 1923 roku niemiecki lekarz A. Bauer rozpoczął stosowanie marzanny w leczeniu kamicy nerkowej.

Surowcem leczniczym są kłącze marzanny barwierskiej które należy zbierać późna jesienią, i suszyć w suszarniach w temperaturze od 30 – 35 C.

Co zawiera Marzanna barwierska :

Kłącze marzanny barwierskiej zawierają glikozydy irydoidowe, ( alizarynę, rubiadynę, lucydynę) kwas chlorogenowy i flawonoidy: - kemferol, hesperydyna, rutyna, kwas purpurowy, kwas ruberytrynowy, a także garbniki, pektyny, węglowodany, i kwasy organiczne ( n.p, kwas cytrynowy).

Marzanna barwierska właściwości lecznicze :

Związki zawarte w kłączach marzanny barwierskiej, działają pomocniczo na drogi moczowe, ułatwiają rozpuszczanie się kamieni nerkowych: fosforanowych, szczawianowych, oraz zawierających wapń.
Dzięki związkom czynnym marzanny barwierskiej: galiozyny i kwasu ruberytrynowego, następuje najpierw stopniowe rozpadanie się , a następnie powolne rozpuszczanie kamieni fosforanowych lub szczawianowych.
Związki zawarte w kłączach działają również na napięcie mięśni gładkich dróg moczowych, co powoduje zmniejszenie napięcia ścian cewek nerkowych, moczowodów i pęcherza, poprawia jednocześnie perystaltykę moczowodu, ułatwia tym samym przesuwanie się złogów kamieni w drogach moczowych, oraz ich rozpad na mniejsze części, które dzięki związkom czynnym marzanny ulegają rozpuszczeniu u wydaleniu.
Mają również działanie lekko moczopędne, żółciopędne, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.

Preparaty z marzanny barwierskiej zabarwiają mocz na kolor czerwony, wskutek wydalania intensywnie barwnych związków – alizaryny i purpuryny.

Marzanna barwierska w leczeniu domowym :

Wyciągi z kłączy stosowane są w czasie napadu bólu, w celu osłabienia skurczów, a także między atakami, aby złogi rozpadały się i stopniowo rozpuszczały.
Zalecane są również po operacyjnym usunięciu złogów z dróg moczowych w celu zapobiegawczym aby nie tworzyły się nawroty.
Wyciągi z kłączy zalecane są pomocniczo w stanach zapalnych nerek, przewodów moczowych i pęcherza na tle bakteryjnym oraz jako środek łagodnie moczopędny. 
W medycynie ludowej wyciągi stosowane są w zapaleniu jelit, nerek i dróg żółciowych, oraz jako środek zwiększający diurezę.

Marzanna barwierska postać leku :

Wyciągi z kłączy marzanny barwierskiej wchodzą w skład wielu gotowych preparatów, najbardziej znanymi są : Rubinex, Rubializyna, Uratyl - drażetki zawierają sproszkowane kłącza marzanny.

W związku ze stwierdzeniem mutagennego działania rubiadyny i lucydyny, preparaty zawierające wyciągi z kłącza marzanny barwierskiej ograniczono w stosowaniu a niektóre zostały wycofane z lecznictwa.

Odwar z korzeni marzanny barwierskiej należy pić trzy razy po 200 ml nie więcej jak 600 ml dziennie lub częściej ale w mniejszych porcjach.

Sproszkowany korzeń należy zażywać doustnie w ilości 1 g 3 razy dziennie.

Uwaga:
Nie zaleca się do stosowania wyciągów z kłącza marzanny barwierskiej i jej preparatów przy ostrym i podostrym zapaleniu kłębków nerkowych, przy chorobie wrzodowej żołądka, przy znacznym osłabieniu czynności nerek wywołanych zakażeniem drobnoustrojami chorobotwórczymi, oraz przy zapaleniu lub przeroście ścian przewodów moczowych.